Сяргей Бульба: "У жніўні-верасні 2020-га было патрэбна захопліваць Гародню. Гародня была гатовая"
Сяргей Бульба – вядомы чалавек у беларускім нацыянальным руху. Ён вядомы як актыўны удзельнік «Маршу Свабоды» 1999 году, але найперш – як стваральнік «Белага Легіёну». Але ж Сяргей – не самая медыйная асоба. Таму нам цікава было даведацца, дзеля чаго 22 гады таму праходзіў «Марш Свабоды» ў Менску, ці адчулася пераемнасць пратэснага руху ў сталіцы ў 2020 годзе і які ўрок з гэтай усёй гісторыі можа вынесці Беларусь для сябе.
- 17 кастрычніка споўнілася 22 гады з моманту «Марша Свабоды», які адбыўся ў Менску. Нешмат хто ўспомніў гэтую дату. Хаця дата вельмі значная. Гэта была неверагодная колькасць мужчын, неверагодная колькасць апазіцыі на вуліцах горада. Што для вас увогуле гэты дзень? Ці былі вы там асабіста?
- Так. Больш таго, пару задач ставілі. І нашыя хлопцы з «Легіёну» ішлі ў галаве калоны. Статкевіч, калі памятаеце, кіраваў. Калі паляцелі камяні, зразумелі, дабром не закончыцца. І я даў сваім хлопцам каманду, каб Статкевіча выносілі на руках. Адбівалі і выносілі. Там багата чаго было.
Але разумееце, што характэрна для таго часу, што міліцыя была часткай народу. Хлопчыкі ў зялёным, якія ўцякаюць там са шчытамі – гэта другая рота 3214, родны брат камандзіра гэтай роты нейкі час быў у нас у «Легіёне». Мы тады з імі маглі нармальна сустракацца. Піва папіць, нешта абмеркаваць.
Калі параўноўваць з 2020 годам, то летась міліцыя была ўжо асобнай кастай. Фактычна гэтыя гады раздзяляе вялікая прорва. Дзе сілавікі – гэта частка народу. І дзе цяпер сілавікі ўжо перасталі быць з намі разам, яны ўжо асобная каста. Тое, што не ўлічыла кіраўніцтва пратэстаў летась, то менавіта вось гэты аспект. Памятаеце, ва ўсіх вочы гарэлі, зараз выйдзе 100 тысяч, міліцыя пяройдзе на наш бок. Даруйце, не пяройдзе. Таму што яны ўжо не жывуць разам з намі.
- То бок мае рацыю рэспандэнт, які да вашага посту напісаў каментар, што тады ў органах праціўнікаў Лукашэнкі ў 1999 годзе было больш, чым нават сярод беларускага народу?
- Так, гэты хлопец, які размясціў каментар, ён тады ў пракуратуры працаваў, ён як раз займаўся расследаваннямі па асабліва важных даручэннях. Ён ведаў сітуацыю знутры, сапраўды, тады вельмі багата такіх было. І падтрымку мы мелі ад усіх сілавікоў. Яны тады былі часткай народу.
- А як рэжым Лукашэнкі змог выхаваць такую армію? Гэта былі нейкія сацыяльныя метады, ідэалагічныя, ці бралі, можа, элемент расейскі?
- Расея заўсёды на нас здзяйсняе нейкія свае сацыяльныя эксперыменты. Абкатвае на нас. А потым, калі ўдала, то ў сябе прыжыўляюць. Калі не, то адкідаюць у бок. Яно ж паралельна фактычна, паглядзіце, праходзіць. Як бы і ва Украіне такія працэсы адбываліся, і ў Расеі, і ў нас у Беларусі. Узгадайце той жа «Беркут». Гэта была таксама асобная каста. Таму гэта робіцца мэтанакіравана. Ідэалогія, паслядоўна, год за годам. І ўзгадайце, у нас фактычна з 1996 году ўлады прынялі рашэнне паслядоўна, мэтанакіравана ламаць волю свайго народу.
Чым адрозніваецца нашая сітуацыя ад украінскай? Яшчэ ў 2018-2019 гадах украінскія сябры трошку з пагардай гаварылі, вы беларусы не супраціўляецеся, вы там скарыліся. Я спачатку моцна крыўдзіўся. Потым прызадумаўся: чаму сапраўды так? І пачаў задаваць украінцам пытанні: ну а калі вы апошні раз выходзілі на нейкую дэманстрацыю, каб вам за гэта ці дубіна ў плечы, ці суткі, ці штраф? Тут яны ўжо са здзіўленнем на мяне глядзяць. Маўляў, а за што? І вось гэта ключавое. Разумееце, у вас можна было спакойна ўсё гэта рабіць, а ў нас з 1996 года, як яны прынялі рашэнне, што не адзін выхад не мусіць застацца без пакарання, усё і пачалося. Улады паступова, паслядоўна яго здзяйснялі.
- І яшчэ вось такі сімвалічны факт: вы не ўзгадаеце, першыя выхады сілавікоў супраць народу з 1996 года і далей, яны былі у форме з «Пагоняй», ці гэта была ўжо новая форма лукашэнкаўскай Беларусі?
- Па-мойму, той марш, калі паперакулялі аўтамабілі, то, здаецца, яны былі яшчэ з «Пагоняй». У 1996 годзе дакладна. У 1995-1996 гг. яны яшчэ былі ў той старой форме.
- Якая была прычына ўвогуле выходзіць на вуліцы 17 кастрычніка 1999 года? І ці можна казаць пра нейкую перамогу ўсё ж такі?
- Улады тады вельмі захваляваліся. Тады яны паспрабавалі з «унутранай кухні» выходзіць на арганізатараў. Баяліся, што паўторыцца. Тады ж Статкевіч заяўляў, што мы яшчэ паўторым гэты марш. Улады рэальна тады былі напалоханыя. Я ведаю, з Адміністрацыі прэзідэнта тады выходзілі, хваляваліся, каб у мірныя рэчы неяк перавесці.
- Ці можам мы казаць, што асноўнай прычынай была пагроза яднання з Расеяй? Ці было яшчэ нешта?
- Было, напэўна, яшчэ нешта. Але лейтматывам гэтая тэма праходзіла, па-мойму, спрэс, пачынаючы ад заключэння саюзнай дамовы, яна пастаянна трывала ў нас. Азіраючыся назад, вельмі шкада, што такі вялізны патэнцыял не быў скарыстаны. Чамусьці ўсе мы гулялі нейкія ролі. Я памятаю на дэманстрацыях 90-х гадоў пастаянна дэпутаты Вярхоўнага савета ішлі і казалі, каб пратэстоўцы не паддаваліся на правакацыі. Ні ў каго ў галаве не было нейкага сцэнару, што трэба браць і нешта сур’ёзнае рабіць. Вось як і з гэтым маршам, здаецца народ быў гатовы і камянямі кідаліся, але што далей рабіць, – ніхто не быў гатовы. Ніхто не браў на сябе адказнасць, і, па-мойму, нават не меў разумення, што рабіць.
- Вось зараз, калі сапраўды ўжо ў Беларусі рэпрэсіі, – мы ўжо не баімся гэтага слова, – назіраецца вялікі адток беларусаў, якія бягуць з краіны у пошуках лепшага жыцця. Самі пратэсты мінулага году называюць пратэстамі з “жаночым тварам”. І вось калі я гляджу на хроніку 1999 года, дзіўна і прыемна глядзець, наколькі шмат мужчынаў выйшла на супраціў. На ваш пункт гледжання, чаму так здарылася? Ці памяняўся ўвогуле твар у беларускай рэвалюцыі? І чаму так мала мужчын? Ці гэта так проста падаецца?
- Гэта старая беларуская бяда, што ў нас жанчыны псіхалагічна больш моцныя за сваіх мужчын. З часоў Рэчы Паспалітай кожнае пакаленне падымалася, усе мужчыны падымаліся актыўныя. Іх выразалі, іх высылалі ў Сібір. 1795 год, гэтыя ўсе раздзелы. У 1812-м, калі мы ўзгадаем, палова беларусаў удзельнічала на баку Напалеона. Гэта ж таксама страты. Паглядзіце, у вайну апошнюю – колькі. На савецкім баку і на нямецкім прыкладна аднолькавая колькасць удзельнічала. Гэта значыць, гэтыя людзі былі вымушаны пасля ўцякаць ці былі рэпрэсаваныя і знішчаныя.
Фактычна генафонд нацыі выразаўся з пакалення ў пакаленне. Чаму зараз з гэтымі жанчынамі? Ну, мне асабіста падаецца, не буду маніць, мне падаецца, што гэта дастаткова штучна створанае зараз. Усё загадзя было падрыхтавана. Давайце ружовыя акуляры здымем! Вось у нас, напрыклад, шмат хто з хлопцаў гаворыць…Ну, у нас жа па справе Легіёна у 2017 годзе частка тых, хто сядзеў, былі з афіцэрскага складу, і чалавек сорак нашых выхаванцаў-афіцэраў сілавых структур цягала ваенная контрвыведка. Ну, дык вось з тых хлопцаў, - яны яшчэ служылі на той момант у сілавых структурах, - яны гаварылі, што ў жніўні-верасні 2020-га было патрэбна захопліваць, напрыклад, Гародню. Гародня была гатовая, і Адміністрацыя была гатовая да пераходу на бок народу. Але ж паколькі кіравалі тыя, хто кіравалі, так вось і адбылося. Кветачкі, маніфесты… Вы падрыхтаванне паглядзіце! Кіраванне адбывалася цераз Нехту.
- Ці мы можам казаць, што вось гэтыя жаночыя маршы ды іншыя акцыі 2020 году, - гэта былі такія сцэнарныя мерапрыемствы?
- Я не выключаю гэтага. Тым больш я ведаю настроі сярод дастаткова разумных і таленавітых людзей у Беларусі, якія чамусьці аналізуючы магчымыя варыянты будучыні, яны вельмі баяліся, што пасля Лукашэнкі прыйдзе на змену яшчэ больш жорсткая ўлада. Яны адкрыта паўсюль заяўлялі, што наступным прэзідэнтам у нас павінна быць жанчына. Агульны настрой, разумееце…
- Гэта важная рэмарка. Ці вы лічыце ўвогуле нармальным, каб жанчыны ўдзельнічалі ў падобных вулічных мерапрыемствах?
- Тут не істотна. Я не дарма падкрэсліў, што ў нас у Беларусі склалася так, што жанчыны псіхалагічна мацней. Той, хто дух мае, той ходзіць, а хто яго не мае, той адпаведна як бы так… Па мужчынах глядзеў, па досведу Лёгіёна, часам бывае той хлопчык невялічкі, мышцы ў яго неравзітыя яшчэ, але там дух бывае такі, што ён перакрывае ўсё, што можна. Бывае надварот: мужчына два на два, мужчына, які толькі бокам можа ў дзверы зайсці, але ж духу там няма.
- Якім вы бачыце далейшае развіццё падзей у Беларусі? Гэта можа выліцца ў нейкую адкрытую канфрантацыю накшталт Маршу свабоды 1999? Ці гэта будзе нейкая іншая прыхаваная форма ўнутры арганізацый, унутры дзяржаўных органаў.
- Ведаеце, вельмі-вельмі засмучвае наступная рэч. Калі прывезлі ў мінулым годзе расейскіх прапагандыстаў на беларускія каналы, то здзіўляла кандовасць гэтай прапаганды, неяк яна абсалютна не адпавядала нічому. Падавалася, што народ не ўспрыме гэтую прапаганду. Але зараз мінуў год, і, ведаеце, ёсць такое кепскае адчуванне, што яшчэ два-тры гады той прапаганды – і усе ўтаймуюцца, усе прымуць. Актыўныя будуць выціснутыя за межы Беларусі, - і мужчыны, і жанчыны, - і застануцца фактычна тыя, хто згодзен жыць па алгарытмам КНДР. Трошку кормяць, нешта даюць паесці – ну, і ладна, і будзем выжываць.
- Пры такім адмоўным сцэнарыі канчатковая мэта – далучэнне да Расіі?
- Як тут ні круці, Аляксандр Рыгоравіч усё ж-такі гэта выконвае. Ён жа падрадчык. Ён жа не дарма абараняе Беларусь ад усяго нацыянальнага паслядоўна 25 гадоў. Гэта ўжо мы, скажам так, малайцы, што як бы трымаемся, не дзякуючы, а насуперак усяму існуем, і нас усё болей і болей робіцца.
- Які можа быць супраціў у беларусаў? Што можна зрабіць сёння, заўтра, каб не дапусціць, каб Беларусь была паглынута, каб Лукашэнка адчуў сваю поўную ўладу?
- Перш за ўсё амерыканцы далі Расеі зразумець, што подпіс нелегітымнага Лукашэнкі пад любым дагаворам, гэта ўсё будзе пераглядацца. Таму натуральна зараз Расея жадае бачыць тую асобу, якая будзе падпісваць, усё ж такі больш легітымнай. Таму, што нам будуць прасоўваць далей, бог яго ведае. Я ўжо чуў ад лібералаў, запытваюцца, як там гэта самая Маша ў турме. Кажу, што слухайце, ну, у нас шмат хто ў турме, некалькі тысячаў людзей у турме. Чаму я менавіта пра Машу мушу неяк асобна клапаціцца?! Ну як жа, гавараць, маўляў, яна лідар, гэта ж тройка, гэта Саакашвілі, гэта Навальны. Слухайце, гавару ім, няўжо гэта ваша жаданне такое, гэта тое, што вы нам будзеце прапіхваць далей?!
Мяне гэта неяк…Але не здзіўляе як раз у рэчышчы таго, што я вам кажу, што Маскве трэба той, хто будзе легітымны, раскручаны для народу, што народ як быццам бы здолее выбраць, а потым як ёсць для Масквы ўсё падпіша. Гэты варыянт мяне таксама абсалютна не натхняе.
- Але самі беларусы актыўнічаць не могуць, бо ўсё роўна – патрапяць у турму?
- Так. На жаль, разумееце, улады 25 гадоў рыхтаваліся да гэтага. З нашага боку фактычна ніхто не…Выяўленчае мастацтва і палітычны бізнэс, я бы гэта назваў так.
- Вы асабіста бачыце калі-небудзь пры якіх умовах уласны ўдзел у Маршы свабоды ў Менску? Ці мажліва такое калі-небудзь?
- Я аптыміст. Я не лічу, што ў нас усё страчана. Нам трэба дарастаць крок за крокам. Псіхалогія народу жа не мяняецца ў адно імгненне, гэта працэс. Параўноўваючы з украінскім народам, мы зараз на той стадыі, якая ва Украіне была ў 2003-2004 гг. “Україна без Кучмы”. Тады таксама былі не асабліва здольныя да супраціву. А потым, узгадайце, ва што гэта вырасла.
Две падзеі. Штурм у Маскве Белага дому, калі там танкі падагналі, снайпераў. Калі снайперы пачалі страляць, то расіяне разбегліся і пахаваліся. А што адбылося ў Кіеве?! Яны ж па тым жа алгарытме прывезлі на Майдан снайпераў, яны пачалі адстрэліваць, а адбылося ўсё наадварот. Украінцаў стала ў десяткі і сотні разоў болей. Разумееце, і нам гэты шлях прыйдзецца прайсці.
- Трэба навучыцца не баяцца зброі? Што гэта можа быць?
- Нам трэба навучыцца не баяцца зброі, нам трэба навучыцца не баяцца і смерці. Нам трэба псіхалагічна пачаць дапускаць, што перад намі ворагі, перад намі не сябры. А то ў нас атрымліваецца: нас забіваюць, а мы саромеемся. У нас псіхалогія: як жа мы будзем такім жа адмаўляць?..
- Гэта ўвогуле карані ў хрысціянскім нейкім вучэнні, у такім дзіцячым стане людзей, якія не паспелі пасталець, у савецкім выхаванні? У чым могуць быць карані такіх паводзінаў?
- Вы абсалютна слушна назвалі і адну прычыну, і другую. Плюс забітая нам у галаву вывучаная бездапаможнасць (“Што не рабі – усё роўна нічога не дапаможа”.) Нявер’е ў сваі сілы. І тое, што 25 гадоў ламалі волю народу. Тут нічога дзіўнага. Фактычна нам трэба нарадзіць новую нацыю. У гэтым сэнс. Узгадаць, што мы шляхта. У нас жа што зрабілі?! Узгадайце школьную праграму! Упэўнілі, што шляхта – нешта ганарлівае, пустапарожняе, бесталковае, а сапраўдны беларус – гэта пан сахі і касы. Дык вось нам зараз трэба ўзгадаць і ўсё ж-такі выхаваць. Я, дарэчы, бачу гэты актыў свайго супраціву – гэта як раз і ёсць нашыя пасіянарыі, – жывыя, свабодныя. Яны мусяць стаць новай элітай нашай дзяржавы.
Цалкам размова:
